Pod koniec okresu międzywojennego w Związu Radzieckim intensywnie zaczęła rozwijać się komunikacja trolejbusowa. Trolejbusy łatwo było uruchomić podczas mroźnej zimy, a także nie trzeba było odkuwać dla nich torowisk z lodu i śniegu. Autobusy były wówczas niewielkie i wciąż jeszcze niedoskonałe, stąd trolejbus okazywał się dobrą alternatywą dla tramwaju.

W sierpniu 1936 roku, Jarosławski Zakład Samochodowy (JAZ) rozpoczął produkcję trolejbusów, nazywanych JaTB-1 (skrót od Jarosławia, trolejbusu i 1 modelu). Wyposażenie elektryczne zostało wyprodukowane przez fabrykę Dynamo (która do dziś dzień produkuje aparaturę tramwajową i trolejbusową). JaTB-1 był ulepszony w stosunku do LK - pierwszego radzieckiego trolejbusu (nazwa to skrót od nazwiska Lazar Kaganowicz). Posiadał on specjalne podwozie i bardziej aerodynamiczne nadwozie. Trolejbus posiadał wydajne hamulce - zastosowano oddzielne hamulce pneumatyczne oraz specjalny hamulec w układzie przeniesienia napędu. Moment napędowy był przenoszony z silnika elektrycznego poprzez wał kardana do przekładni ślimakowej mostu napędowego. W stosunku do poprzedniego modelu zwiększono wielkość opon, dla wydłużenia ich eksploatacji.

Instalacja elektryczna JaTB-1 lepiej wykorzystywała charakterystykę silnika, a także umożliwiała hamowanie odzyskowe. Główne elementy mechaniczne JaTB-1 (przednia i tylna oś, układ kierowniczy itp.) została zaprojektowana specjalnie dla tego modelu. Wyposażenie elektryczne umieszczono w zabudowie z przodu pojazdu. Dostęp umożliwiały specjalne drzwiczki, które odróżniały JaTB-1 od późniejszych modeli.  Sterowanie drzwi i wycieraczek było pneumatyczne, zaś ogrzewanie i oświetlenie było elektryczne.

Odpowiednie wyposażenie wnętrza i niezbyt wysoki poziom podłogi sprawiały, iż JaTB-1 był komfortowym trolejbusem jak na swoją epokę. Kabina kierowcy nie była zabudowana, a jedynie oddzielona zasłoną.

W 1937 pojawił się nowy model - JaTB-2. Wprowadzono w nim zabudowaną kabinę kierowcy, a wyposażenie elektryczne przesunięto za stanowisko kierowcy. Kabina posiadała oddzielne drzwi. Zmodyfikowana została konstrukcja podwozia, które było lżejsze i bardziej wytrzymałe, z racji na wykonanie z zamkniętych stalowych profili.

Kolejny solowy model, JaTB-4, pojawił się w 1939 roku. Z zewnątrz można go było odróżnić po dwuczęściowym zderzaku przednim. Posiadał on sprawdzoną w eksploatacji instalację elektryczną z modelu piętrowego - JaTB-3. Trolejbus posiadał dodatkowo nowy, mocniejszy silnik. Nowa była również sprężarka, która okazała się być jednak zbyt niskiej mocy.

W 1941 roku zaprezentowano model JaTB-4A. Posiadał on półmetalowe, wytrzymalsze i lżejsze nadwozie. Z zewnątrz wyróżniał się gładszym dachem oraz zmienionymi szybami przednimi. Po wojnie, niektóre radzieckie miasta wymieniały nadwozia starszych wersji na nowe, półmetalowe. Dotyczyło to między innymi Moskwy, Leningradu, Kijowa i Charkowa.

Do Polski trolejbusy JaTB trafiły w 1946 roku, kiedy to uruchomiono trakcję trolejbusową w Warszawie. Później trafiały one i do innych miast, jednak były już wówczas bardzo wyeksploatowane i zostały szybko wycofane.

Jedyny JaTB, jaki dotrwał do dziś, to JaTB-1, zachowany w muzeum w Sankt Petersburgu.

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł